W związku z przypadającą 4 czerwca 2019 r. 30. rocznicą wolnych wyborów do Senatu, w dniu tym odbędą się w Kancelarii Senatu uroczyste obchody, w których wezmą udział senatorowie obecnej i poprzednich kadencji, a także najwyższe władze państwowe z Prezydentem Andrzejem Dudą na czele.

Dzień 4 czerwca 1989 roku to szczególna data w historii naszego kraju. Po latach władzy systemu komunistycznego odbyły się pierwsze w powojennej Polsce, w pełni wolne wybory do Senatu i częściowo wolne wybory do Sejmu.

Frekwencja wynosiła 62,7%. Na 161 mandatów poselskich „Solidarność” zdobyła 160, a na 100 mandatów senatorskich - 92. Z krajowej listy wyborczej mandaty poselskie zdobyli tylko dwaj kandydaci. Walka o mandaty poselskie i senatorskie miała charakter otwarty i demokratyczny. Do ubiegania się o nie dopuszczeni zostali również przedstawiciele różnych środowisk opozycji demokratycznej, jednocześnie o te mandaty konkurowali także kandydaci jawnie wspierani lub nieformalnie popierani przez obóz władzy, reprezentanci różnych organizacji społecznych i zawodowych, osoby niezależne. Wybory te zakończyły się zdecydowanym zwycięstwem opozycji solidarnościowej zorganizowanej wokół Komitetu Obywatelskiego.

Z tego względu Kancelaria Senatu na swojej stronie internetowej przypomina nam wydarzenia historyczne związane z początkami pracy odrodzonego Senatu:

• 2 listopada 1939 roku - Senat zostaje rozwiązany z powodu trwającej II wojny światowej. Ponowne wybory miały się odbyć dopiero 60 dni po zakończeniu walk.
• 30 czerwca 1946 roku – Senat zostaje zniesiony i powstaje parlament jednoizbowy. Spowodowane to było sfałszowanymi wynikami referendum, według których 68,2% głosujących było za zniesieniem Senatu.
• 7 kwietnia 1989 roku – Senat został przywrócony w wyniku obrad „okrągłego stołu” i tego dnia Sejm uchwalił nowelizację obowiązującej konstytucji, w której to ustalono kompetencje Senatu i sposób wybierania senatorów.
• 13 kwietnia 1989 roku – zarządzenie wyborów do Sejmu i Senatu na 4 i 18 czerwca uchwałą Rady Państwa.
• 4 czerwca 1989 roku – odbywa się pierwsza tura wolnych wyborów do Senatu w wyniku, których z ramienia Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” zostaje wybranych 92 senatorów.
• 18 czerwca 1989 roku – w wyniku drugiej tury wyborów do Senatu wybrano jeszcze 7 senatorów z ramienia Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”.
• 4 lipca 1989 roku – pierwsze posiedzenie Senatu, podczas którego senatorowie złożyli ślubowania, dokonano wyboru marszałka Senatu, profesora Andrzeja Stelmachowskiego, a następnie przegłosowano uchwały w sprawie organów Senatu i wybrano 3 wicemarszałków: Zofię Kuratowską, Andrzeja Wielowieyskiego i Józefa Ślisza oraz 3 członków Prezydium: Andrzeja Celińskiego, Krzysztofa Kozłowskiego i Edwarda Wende. Dyskutowano też nad liczbą i nazwami komisji senackich.

Marszałek Senatu profesor Andrzej Stelmachowski, podczas I posiedzenia Senatu w dniu 4 lipca 1989 roku, powiedział: „ (…) Myślę, że podobnie jak Państwo, czuję pewne ciśnienie historii, bo przecież Senat Najjaśniejszej Rzeczypospolitej towarzyszył jej dziejom od wielu setek lat w chwilach dobrych i złych, i oto teraz po 50-letniej bez mała przerwie znowu wraca do istnienia. Dopiero historia wykaże, czy obecny element budowy IV Rzeczypospolitej otwiera nową epokę w dziejach naszego państwa, czy też będzie kontynuacją. Senat został zrodzony, a raczej odrodzony z wielkiego ruchu solidarnościowego; związane są z nim wielkie nadzieje. Obyśmy im sprostali. Obyśmy nigdy nie zapomnieli o najlepszej służebnej roli wobec narodu, wobec Polski.” [1]

Na stronie senackiej: https://www.senat.gov.pl/lat-30-odrodzonego-senatu/, możemy zapoznać się również z rozmową z marszałkiem Andrzejem Stelmachowskim, zdjęciami Jacka Doktóra, wspomnieniami senatorów z I kadencji oraz z programem obchodów 30-lecia wolnych wyborów, który przedstawiamy poniżej:

4 czerwca:

godz. 9.00 msza św. w Bazylice Archikatedralnej św. Jana Chrzciciela,

godz.11.30 uroczyste posiedzenie Senatu w Sali Kolumnowej Sejmu, miejscu, w którym pierwszy raz zebrał się restytuowany w 1989 r. Senat,

godz.19.00 „Uroczysty koncert z okazji 30. rocznicy wyborów 4 czerwca 1989 roku” w Teatrze Wielkim.

W dniach 3-8 czerwca uroczystościom będą towarzyszyły następujące wydarzenia:

3 czerwca: 

otwarcie wystawy plenerowej „Rok 1989” na Krakowskim Przedmieściu,

4 czerwca:

godz. 21.00 „Wielki test wiedzy o 4 czerwca 1989 roku” w TVP,

4 czerwca do 8 czerwca:

gra miejska „Wybory 89” organizowana przez Kancelarię Senatu i Muzeum Historii Polski oraz Fundacje PGNiG,

8 czerwca:

godz. 22.00 do 24.00 co 15 minut pokaz multimedialny wyświetlany na ścianie Polskiej Akademii Nauk dotyczący historii odrodzenia Senatu [2].

Zapraszamy do śledzenia wydarzeń związanych z uroczystymi obchodami 30. rocznicy wolnych wyborów do Senatu oraz do udziału w grze miejskiej „Wybory 89”, podczas której uczestnicy wcielą się w rolę młodych mieszkańców stolicy, którzy 4 czerwca 1989 r. po raz pierwszy wzięli udział w wyborach. Ich zadanie będzie polegało na poznaniu sylwetek kandydatów na senatorów, skompletowaniu ich nazwisk na karcie do głosowania i podjęciu decyzji, na którego z nich chcą oddać głos. Udział w grze pozwoli na poznanie historycznego kontekstu wyborów w 1989 r. Więcej informacji na stronach:

https://www.senat.gov.pl/aktualnosci/art,11690,gra-miejska-wybory89-48-czerwca-2019-r-.html oraz http://muzhp.pl/pl/c/2023/gra-miejska-wybory-1989 [3].