Kościół katolicki i społeczeństwo w okresie przełomu
8 października br. w Belwederze odbyło się VIII Seminarium Projektu „Archiwa Przełomu 1989-1991” pt. „Kościół katolicki i społeczeństwo w okresie przełomu” z udziałem Sekretarza Stanu w Kancelarii Prezydenta RP Wojciecha Kolarskiego i Szefa Kancelarii Senatu Jakuba Kowalskiego.
Po raz pierwszy w tradycji dorocznych seminariów organizowanych w ramach projektu przez Kancelarię Prezydenta RP i Kancelarię Senatu celem konferencji było ukazanie wpływu Kościoła katolickiego w Polsce na przemiany lat 80. i 90. XX w., wskazanie różnych aspektów zaangażowania ludzi Kościoła oraz instytucji kościelnych w polskie przemiany demokratyczne. W debacie uczestniczyło blisko sto osób z całego kraju, w tym przedstawiciele środowisk naukowych prezentujący wyniki najnowszych badań historycznych, fundacji i instytucji kultury, archiwiści z archiwów państwowych, wyodrębnionych, kościelnych, społecznych, akademickich, bibliotekarze, muzealnicy i osoby prywatne, które tworzą ciekawe zbiory archiwaliów.
Inauguracja seminarium rozpoczęła się od wręczenia przez Sekretarza Stanu w Kancelarii Prezydenta RP Wojciecha Kolarskiego Medali Stulecia Odzyskanej Niepodległości osobom zasłużonym dla Niepodległej. Zwracając się do uczestników seminarium minister przekazał im pozdrowienia od Prezydenta RP Andrzeja Dudy, wyraził uznanie i słowa szacunku za podejmowane inicjatywy, których celem jest umacnianie narodowej pamięci z myślą o przyszłych pokoleniach. Podkreślił, że projekt „Archiwa Przełomu” również służy temu celowi, i staje się wartościowym źródłem wiedzy historycznej.
Zwrócił uwagę, że okazji do dysput historycznych związanych z ważnymi dla Polaków rocznicami nie brakuje. Nie tak dawno uczciliśmy 40 rocznicę Pierwszej Pielgrzymki do Ojczyzny Ojca Świętego Jana Pawła II, która tak bardzo zmieniła Polskę i 30 rocznicę wyborów 4 czerwca, które przywróciły nam wolny Senat. - Jesteśmy zobowiązani, podkreśliła minister W. Kolarski, aby dogłębnie badać i rozumieć naszą najnowszą historię, odkrywać całą prawdę o niej, mając na uwadze fakt, że Kościół był w okresie przełomu jedyną instytucją, której ufała większość Polaków i która była dla nich oparciem w trudnych chwilach.
Życzył owocnych obrad z przekonaniem, że będą toczyły się one na wysokim poziomie merytorycznym.
Do życzeń tych nawiązał Szef Kancelarii Senatu Jakub Kowalski – członek Zarządu Projektu, który pozytywnie oceniając dotychczasowy dorobek i znaczenie projektu „Archiwa Przełomu” skierował podziękowania do partnerów projektu za aktywne zaangażowanie w jego realizację. Szczególnie wysoko ocenił współpracę z Naczelną Dyrekcją Archiwów Państwowych i rysując jej dalsze perspektywy oraz szerszy zakres współdziałania złożył podziękowania za owocne partnerstwo na ręce Joanny Chojeckiej Zastępcy Naczelnego Dyrektora AP.
Wskazał również na nowe cele, jakie stoją przed projektem „Archiwa Przełomu” w 2020 r., który będzie jubileuszem projektu, gdyż minie 10 lat od jego powstania. Wśród dziesięciu zaplanowanych przedsięwzięć minister J. Kowalski wymienił: opublikowanie podarowanych zbiorów, budowa nowej strony internetowej w sposób interesujący dla młodych Polaków oraz rozszerzenie współpracy z NDAP, dzięki której będzie można łatwiej docierać nie tylko do archiwaliów, lecz także do świadków transformacji, którzy mają ogromną wiedzę ukrytą w swojej pamięci.
Szef Kancelarii Senatu zaprosił uczestników seminarium zebranych w Belwederze na przyszłoroczną konferencję, która odbędzie się w gmachu Senatu RP.
Zastępca Naczelnego Dyrektora AP Joanna Chojecka zapewniła w imieniu swoim i Naczelnego Dyrektora AP Pawła Pietrzyka o kontynuowaniu, jak najlepszej współpracy w kolejnych latach, bo przyświeca jej ten sam cel – działania na rzecz wzbogacania i ochrony dziedzictwa narodowego, którego ważną częścią są państwowe zbiory archiwalne. Zwróciła uwagę na fakt, że wśród 96 partnerów instytucjonalnych projektu ponad 30 proc. stanowią archiwa państwowe, z magazynów, których – dzięki projektowi - są i nadal będą „uwalniane” kolejne źródła historyczne. Jej zdaniem „Archiwa Przełomu” mają także głębszy walor, gdyż stały się osią wieloinstytucjonalnej współpracy, nawiązywania kontaktów, forum wymiany wiedzy, doświadczeń i myśli.
Debatę rozpoczął panel dyskusyjny pt. „Od Jana Pawła II do Niepodległości” z udziałem senatora wielu kadencji Piotra Łukasza Juliusza Andrzejewskiego, prof. dr hab. Jana Żaryna, który przewodniczy Radzie Programowej Projektu, dr hab. Pawła Skibińskiego z Uniwersytetu Warszawskiego oraz dr Rafała Łatki z Instytutu Pamięci Narodowej.
Sformułowano wiele ciekawych opinii, zgadzając się bez najmniejszej wątpliwości, że Kościół, który był i jest potężną siłą odegrał kluczową rolę w transformacji ustrojowej. Bez niego, bez polskiego duchowieństwa na czele ze św. Janem Pawłem II Papieżem nie dokonałoby się odrodzenie Rzeczypospolitej.
Z niemniejszą uwagą uczestnicy seminarium wysłuchali wystąpień historyków świeckich i kościelnych – prelegentów II panelu, który toczył się pod hasłem - „Kościół i transformacja ustrojowa – wydarzenia, opinie, źródła”. Moderatorem dyskusji był prof. Jan Żaryn, a uczestnikami: dr hab. prof. Uniwersytetu Szczecińskiego Krzysztof Kowalczyk, który jest również dyrektorem Archiwum Państwowego w Szczecinie, prof. dr hab. Krystyna Trembicka z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, a jednocześnie Dyrektor Biura Analiz Sejmowych, prof. dr hab. Wiesław Jan Wysocki z Uniwersytetem Kardynała Stefana Wyszyńskiego, ojciec prof. dr hab. Janusz Zbudniewek, siostra dr hab. profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Agata Mirek, Piotr Łukasz Juliusz Andrzejewski, Andrzej Władysław Kaczorowski oraz dr Grzegorz Welik Dyrektor Archiwum Państwowego w Siedlcach.
Po wielowątkowej dyskusji rozpoczął się panel archiwalny, do którego słowo wprowadzające nt. najnowszych źródeł dotyczących Kościoła w archiwach państwowych przedstawiła Joanna Chojecka Zastępca Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych. Moderowała ona debatę panelową z udziałem dr Witolda Bagieńskiego z Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, księdza dr hab. profesora Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego Dominika Zamiatały, księdza prof. dr hab. Józefa Wołczańskiego z Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, p. Iwony Czarcińskiej z Instytutu Prymasowskiego Stefana Kardynała Wyszyńskiego, dr Tadeusza Krawczaka Dyrektora Archiwum Akt Nowych i księdza dr hab. profesora Akademii Pomorskiej w Słupsku Józefa Szymańskiego.
Seminarium zamknął Dyrektor Archiwum Prezydenta RP dr Janusz Kuligowski, który podziękował za ciekawe i owocne obrady, za wytrwałość i pasję poznawczą ich uczestników. Zapowiedział wydanie materiałów pokonferencyjnych przez Kancelarię Prezydenta RP w przyszłym roku.
Informację opracowała Teresa Grabczyńska, Kancelaria Prezydenta RP
