Wokół jubileuszy roku 2019 i roli Kościoła - posiedzenie Rady Programowej Projektu
W poniedziałek 25 marca br. odbyło się doroczne spotkanie Rady Programowej projektu „Archiwa Przełomu 1989-1991” z udziałem ministra Jakuba Kowalskiego Szefa Kancelarii Senatu, ministra Wojciecha Kolarskiego podsekretarza stanu w Kancelarii Prezydenta RP i członka tego gremium, prof. Jana Żaryna przewodniczącego Rady, dr. Pawła Pietrzyka Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych oraz jej członków - przedstawicieli środowisk opozycji niepodległościowej, instytucji archiwalnych i naukowych.
Spotkanie, którego gospodarzem była Kancelaria Senatu otworzył jej Szef Jakub Kowalski, który przywitał członków Rady i podziękował im za wsparcie, jakiego, na co dzień udzielają archiwistom z Kancelarii Senatu i Kancelarii Prezydenta RP realizującym projekt „Archiwa Przełomu 1989-1991”. Wskazał również, że rok 2019 jest dla nas wszystkich rokiem szczególnym, a zwłaszcza dla Senatu RP, ze względu na zbliżające się jubileusze 30-lecia odrodzonego Senatu i wolnych wyborów 4 czerwca 1989 r. do Senatu.
Minister Wojciech Kolarski przekazał członkom Rady pozdrowienia od Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy, który z uznaniem odnosi się do osób i instytucji dbających o nasze dziedzictwo narodowe. Także w odniesieniu do takich projektów, jak „Archiwa Przełomu 1989-1991”, które włączyły się do wydarzeń związanych z upamiętnieniem jubileuszu 100-lecia odzyskania przez Polskę Niepodległości i zwrócił uwagę na kolejne ważne rocznice, w które obfituje 2019 rok m.in.: 40 rocznicę Pierwszej Pielgrzymki do Ojczyzny Ojca Świętego i 30 rocznicę wyborów 4 czerwca, które przywróciły wolny Senat i umożliwiły proces demokratyzacji naszego kraju. Okazji do dysput historycznych i sięgania do źródeł archiwalnych z powodu tych i innych rocznic nie będzie, więc brakowało.
Prezydencki minister zachęcał realizatorów i partnerów projektu „Archiwa Przełomu” do zaangażowania się również w obchody tych jubileuszy i w aktywne kształtowanie przekazu historycznego. Tym bardziej, że doświadczenie i dorobek jest już niemałe, o czym świadczą doroczne seminaria organizowane w ramach projektu przez obie Kancelarie – Prezydenta RP i Senatu, żeby wspomnieć ubiegłoroczną konferencję „Od Niepodległej do Niepodległej 1918-1989” czy wcześniejszą poświęcone roli opozycji niepodległościowej w kształtowaniu polskiej sceny politycznej. W imieniu swoim i Szefa Kancelarii Prezydenta RP Haliny Szymańskiej zaprosił członków Rady do Belwederu na przełomie września i października br. na najbliższe seminarium, którego wiodącym tematem będzie podkreślenie roli Kościoła i jego zaangażowania w polskie przemiany, o czym wspominał na poprzednim spotkaniu Rady dyrektor Archiwum Prezydenta RP Janusz Kuligowski.
W trakcie posiedzenia Szef Kancelarii Senatu Jakub Kowalski i minister Wojciech Kolarski wręczyli Naczelnemu Dyrektorowi Archiwów Państwowych dr. Pawłowi Pietrzykowi akt powołania w skład Rady Programowej. Naczelny Dyrektor podtrzymał deklaracje swoich poprzedników co do poparcia założeń projektu i współpracy w tym zakresie archiwów państwowych.
Spotkanie prowadził przewodniczący Rady Programowej projektu pan senator Jan Żaryn, który podczas wystąpienia wprowadzającego do dyskusji wskazał na dwie rocznice przypadające w roku 2019 – na pielgrzymkę Jana Pawła II do Polski w 1979 r. i przemiany roku 1989. Organizacją obchodów tych rocznic zajmują się m.in. Kancelaria Senatu i Kancelaria Sejmu. Przewodniczący wskazał, że warto byłoby, żeby Rada przedyskutowała to jak uhonorować rzeczywistość sprzed 30 lat. Przewodniczący Rady postawił gremium m.in. dwa tematy do przemyślenia: historię komitetów obywatelskich oraz zauważenie tych środowisk, które kontestowały m.in. zjawisko okrągłego stołu.
Przed dyskusją nad perspektywami rozwoju projektu, głos zabrali: Agata Karwowska-Sokołowska dyrektor Biura Analiz, Dokumentacji i Korespondencji w Kancelarii Senatu, która przedstawiła sprawozdanie z realizacji projektu w 2018 r. Z kolei dyrektor Archiwum Prezydenta RP Janusz Kuligowski wskazując na priorytety 2019 r. przybliżył tematykę VIII seminarium, do którego przygotowania toczą się pod tytułem „Kościół i społeczeństwo w okresie przełomu. Wydarzenia, opinie, źródła”.
W wielowątkowej dyskusji członkowie Rady uznali ten temat za niezwykle istotny w obszarze badawczym projektu i podnieśli wiele kwestii związanych z obecnością Kościoła w przestrzeni publicznej okresu przełomu podkreślając wspierającą rolę duchowieństwa – od księży w parafiach do Episkopatu Polski - w kształtowaniu świadomości Polaków i udziału w procesie budowania wolnej Polski. Inspiracją do „kruszenia” starego systemu i upadku komunizmu były pielgrzymki do Polski Jana Pawła II i ta kwestia również powinna mieć odzwierciedlenie w programie tegorocznego seminarium.
W punkcie piątym Szef Kancelarii Senatu omówił kwestie organizacji obchodów jubileuszu, i wskazał, że naturalnym dniem, na którym skupi się siła ciężkości obchodów będzie oczywiście 4 czerwca 2019 r. Planowane są takie wydarzenia jak: msza święta w archikatedrze warszawskiej, uroczysta sesja Senatu RP w sali kolumnowej Sejmu, która jest historycznym miejscem dla izby wyższej – bowiem, to w tej sali odbywały się pierwsze posiedzenia Senatu RP w 1989 r., na sesję zostaną zaproszeni senatorowie wszystkich kadencji. Ciekawym elementem wydarzeń będzie mapping na Krakowskim Przedmieściu, czyli prezentacja multimedialna wyświetlona na budynku Polskiej Akademii Nauk, której celem będzie zgromadzenie warszawiaków i turystów pozwalające na dotarcie idei jubileuszu do obywateli. Ważnym elementem obchodów będzie również koncert organizowany przez Ministerstwo Kultury, Narodowe Centrum Kultury i Biuro Programu Niepodległa, który ma rozpocząć świętowanie podwójnego jubileuszu i uświadomić że to od wizyty Ojca Świętego zaczęło się kruszenie tego co zostało zbudowane przez władze komunistyczne aż do momentu wolnych wyborów. Kancelaria Senatu przygotowuje się również do przeprowadzenia we współpracy z TVP - Wielkiego testu wiedzy o - na temat wydarzeń przełomu. To tylko część z planowanych wydarzeń uświetniających jubileusze.
Członkowie Rady Programowej zostali zaproszeni przez Szefa Kancelarii Senatu Jakuba Kowalskiego na uroczyste obchody rocznicowe związane z odrodzeniem Senatu RP planowane na 4 czerwca 2019 r. w Warszawie.
Wystąpienie Szefa Kancelarii Senatu i dyrektora Janusza Kuligowskiego wywołały ożywioną dyskusje. Członkowie Rady poruszyli m.in. tematy: potrzeby podkreślenia roli ruchu Komitetów Obywatelskich; szeroko omawiany temat wpływu kościoła katolickiego na obalenie władzy komunistycznej, w tym wpływ mediów katolickich działających w przedmiotowym okresie. Padła również propozycja zorganizowania debaty studenckiej na poznańskim uniwersytecie na temat historii ruchu komitetów obywatelskich.
Zespół Koordynacyjny projektu „Archiwa Przełomu 1989-1991” bardzo dziękuje członkom Rady za spotkanie, które wprowadza nowe światło na organizację zwłaszcza tegorocznego seminarium realizowanego w ramach projektu. Kancelarii Senatu zaś życzymy sukcesów w organizacji wydarzeń upamiętniających tegoroczne jubileusze i deklarujemy wsparcie dla realizowanych inicjatyw.
Informację opracowały:
Teresa Grabczyńska, Kancelaria Prezydenta RP;
Justyna Orysiak, Kancelaria Senatu
