ul. Pomorska 2, 50-215 Wrocław, tel. +48 71 32 88 101; 32 88 395, fax +48 71 32 88 045  

email: sekretariat@ap.wroc.pl

Archiwum Państwowe we Wrocławiu należy do najstarszych i największych instytucji archiwalnych w Polsce. Powołane zostało z inicjatywy Johanna G. Büschinga w 1811 r. w związku z przeprowadzoną rok wcześniej sekularyzacją klasztorów na Śląsku i koniecznością zabezpieczenia olbrzymich zbiorów archiwaliów zgromadzonych w ciągu wielu stuleci w klasztorach. W swych długich dziejach instytucja ulegała wielokrotnie przekształceniom: zrazu działała w ramach Biblioteki Centralnej, po pięciu latach, już pod zmienioną nazwą, tj.  Królewskie Akademickie Archiwum Prowincjonalne, uzyskała częściowo samodzielność, stając się odrębną komórką Uniwersytetu Wrocławskiego. Całkowicie samodzielne Archiwum stało się w 1821 r., kiedy otrzymało prawo przejmowania akt instytucji państwowych. W 1835 roku nadzór nad Archiwum objęło Nadprezydium Prowincji Śląskiej, powodując przekształcenie z placówki naukowej w instytucję administracyjną. Ostatnią zmianą przed II wojną światową było włączenie w 1867 r. Archiwum do państwowej sieci archiwalnej i związana z tym zmiana nazwy na Archiwum Państwowe (Staatsarchiv).     

W całym okresie swego istnienia do 1945 r. Archiwum zgromadziło najważniejsze akta historyczne Prowincji Śląskiej, w tym ponad 50 tysięcy dokumentów, 30 tysięcy ksiąg i ponad 250 tysięcy woluminów akt. W czasie oblężenia i walk o Festung Breslau w 1945 r. znaczna część zasobu archiwalnego uległa zniszczeniu, przepadła lub została rozproszona.

Po klęsce Niemiec i zmianach politycznych i ustrojowych, w drugiej połowie 1946 r. Archiwum, już pod polskim kierownictwem, powołano na nowo. Jeszcze wcześniej, zaraz po zakończeniu walk, podjęto akcje ratowania akt ocalałych z pożogi wojennej. W kolejnych latach kształtowała się sieć archiwów na Dolnym Śląsku. W 1948 r. utworzono Archiwum Akt Dawnych miasta Wrocławia, które po trzech latach włączone zostało do Wojewódzkiego Archiwum Państwowego we Wrocławiu. Ustalona wówczas struktura organizacyjna archiwów państwowych na Dolnym Śląsku istniała do 1975 r., kiedy zmieniono nazwę instytucji na Archiwum Państwowe we Wrocławiu.       

Obecnie Archiwum realizuje zadania statutowe obowiązujące we wszystkie archiwach państwowych w Polsce, takie jak gromadzenie, opracowanie, udostępnianie i zabezpieczanie akt przed zniszczeniem. Cechą wyróżniającą Archiwum wrocławskie jest natomiast zasób, ciągle jeszcze, pomimo dopływów, w większości wytworzony i zgromadzony do końca II wojny światowej, na który składają się archiwalia z okresu piastowskiego, monarchii czeskiej, cesarstwa i panowania pruskiego. Na szczególne wyróżnienie zasługuje ogromny zbiór dokumentów, liczący ponad 65 tys. jednostek, w tym blisko 25 tys. pergaminów. Imponujący jest zasób sfragistyczny, zachowany przy dokumentach, w aktach i w postaci luźnej. Ogromny jest zasób kartograficzny, liczy bowiem ponad 120 tys. arkuszy map. Wiele tysięcy liczą także akta metrykalne, sądowe, katastralne i podatkowe.          

Ten „wielonarodowy” i tak różnorodny charakter zasobu nakłada na kadrę archiwalną szczególnie wysokie wymagania i kwalifikacje, stanowi jednocześnie niepowtarzalną szansę do realizowania ambitnych zadań. Archiwiści wrocławscy są współautorami powstania specjalistycznych baz informatycznych dla opracowania dokumentów, pieczęci i map. Od ponad dwóch lat wdrażany jest także zupełnie nowatorski w skali całej Polski projekt implementacji systemu Access to Memory (AtoM), opartego na normach zalecanych przez Międzynarodową Radę Archiwalną. Na podkreślenie zasługuje także nadzór archiwalny sprawowany w stosunku do ogromnej liczby jednostek organizacyjnych, jakie istnieją na Dolnym Śląsku, regionie bardzo silnie zurbanizowanym i uprzemysłowionym. Archiwum Państwowe we Wrocławiu od wielu lat realizuje program digitalizacji zasobu, oparty na własnej pracowni reprograficznej i pomocy podmiotów zewnętrznych. Na wysokim poziomie sprawowana jest opieka konserwatorska, szczególnie istotna w stosunku do archiwaliów najstarszych i przechowywanych w tak ogromnej ilości. Z roku na rok zwiększa się zakres i skala działań popularyzatorskich, obejmujących tradycyjne formy, jak wystawy, pokazy i prelekcje, ale także nowoczesne środki przekazu, jak prezentacje multimedialne. Archiwum prowadzi ożywioną działalność naukową, stale powiększając liczbę publikacji, referatów i wystąpień na konferencjach i sympozjach w kraju i za granicą. Tu warto podkreślić szeroką współpracę Archiwum z instytucjami naukowymi i kulturalnymi w Czechach, Niemczech i na Słowacji. W ostatnim okresie nawiązano również współpracę ze środowiskiem genealogów, którzy uczestniczą w procesie opracowania i digitalizacji akt PUR-owskich, będących dotychczas mało wykorzystywanymi źródłami w badaniach nad przeszłością rodzin. Podjęto także współpracę z Międzynarodową Siecią Muzeów Domowych, co zaowocowało m.in. współorganizacją specjalistycznych warsztatów dla kolekcjonerów i genealogów. Przed Archiwum Państwowym we Wrocławiu stoją nowe wyzwania, jak choćby przejmowanie i zarządzanie dokumentami elektronicznymi, dalszy rozwój systemu AtoM czy zacieśnienie współpracy z instytucjami naukowymi w regionie i za granicą. Ciągle rodzą się nowe inicjatywy i pomysły nad uatrakcyjnieniem oferty dla środowisk naukowych i kierowanych do szerokich kręgów społeczeństwa. Dobrze to wróży na przyszłość Archiwum, tę bliższą i dalszą.

Adres strony: www.ap.wroc.pl 

Informację opracował Janusz Gołaszewski    

Informacja aktualna na dzień 17.07.2014 r.