W Senacie Rzeczypospolitej Polskiej odbyło się V seminarium w ramach projektu Archiwa Przełomu 1989–1991 pod tytułem „Razem iść do celu. Przegląd archiwów, bibliotek i muzeów polonijnych na 5-lecie projektu „«Archiwa Przełomu 1989–1991» i wydarzeń towarzyszących.” Spotkanie zostało podzielone na dwa panele: historyczny i archiwalny. Pierwszy z nich dotyczył wkładu Polonii w walkę o Wolną Polskę w latach 80. XX wieku, natomiast panel archiwalny, dotyczący źródeł do dziejów emigracji z lat 1989–1991 zgromadzonych w Polsce i za granicą, został podzielony dodatkowo na dwie części. Pierwsza odnosiła się do głosu z zagranicy i naukowych ośrodków polonijnych. Część druga poświęcona była instytucjom i inicjatywom w Polsce wskrzeszającym pamięć i źródła do dziejów emigracji polskiej.

W V seminarium uczestniczyli ministrowie Ewa Polkowska i Jacek Michałowski oraz partnerzy projektu, przedstawiciele archiwów, bibliotek i muzeów w kraju i za granicą, inni reprezentanci środowisk polonijnych, senatorowie i posłowie, w szczególności członkowie senackiej Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą, przedstawiciele ambasad i ministerstw w kraju, ze szczególnym uwzględnieniem Ministerstwa Spraw Zagranicznych, członkowie Rady Programowej Projektu i Zespołu Koordynacyjnego Projektu, pracownicy Kancelarii Senatu i Kancelarii Prezydenta RP oraz inni przyjaciele i sympatycy projektu. Szczególnymi gośćmi uroczystości byli przedstawiciele środowisk polonijnych.

Otwarcie wystawy

Na początku zaproszono wszystkich gości na otwarcie wystawy Odrodzony Senat. 25 lat w służbie Polonii i Polakom za granicą. 1989–2014. Aktu oficjalnego otwarcia wystawy dokonał wicemarszałek Senatu RP Jan Wyrowiński, który przypomniał, iż w obecnym 2015 roku przypada 25. rocznica historycznego przełomu w stosunkach Kraju z Emigracją. Na koniec wicemarszałek złożył podziękowania dyrektorowi TVP POLONIA, Łukaszowi Kardasowi, za patronat medialny nad projektem i wystawą. Następnie głos zabrali: Andrzej Person w imieniu Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą i Helena Miziniak – prezydent Europejskiej Unii Wspólnot Polonijnych i członkini Rady Polonii Świata. Opiekę nad prezentacją idei powstania ekspozycji sprawował wicedyrektor Biura Analiz i Dokumentacji w Kancelarii Senatu Romuald Łanczkowski wraz z zespołem: Ewą Czerniawską i Karoliną Orzechowską.

Debata seminaryjna

O godzinie 10 nastąpiło otwarcie seminarium przez szefów Kancelarii Senatu i Prezydenta RP. Minister Ewa Polkowska powitała przybyłych gości z kraju i z zagranicy. Następnie minister Jacek Michałowski przedstawił główne założenia projektu i postępy w ich realizacji. Na zakończenie swojego wystąpienia minister Ewa Polkowska poinformowała o nowych działaniach, takich jak Szlak Młodego Obywatela i poprowadzenie warsztatów edukacyjnych skierowanych do młodych obywateli. Zaprezentowała również animację promującą projekt Szlak Młodego Obywatela. Animacja jest dostępna na portalu projektu „Archiwa Przełomu 1989–1991” w zakładce Młody Badacz.

Gościom zostało również przybliżone sprawozdanie z działalności Rady Programowej projektu, które przedstawiła dr hab. Irena Słodkowska, sekretarz Rady Programowej.

Dyrektor Biura Analiz i Dokumentacji Agata Karwowska-Sokołowska zaprezentowała towarzyszące temu seminarium publikacje:

– album pamiątkowy „Archiwa Przełomu 1989–1991” 5 lat projektu

– 25 lat pracy odrodzonego Senatu na rzecz Polonii i Polaków za granicą

– Teki Archiwum Senatu. Zeszyt 1 Komitet Obywatelski przy przewodniczącym NSZZ „Solidarność”. Wybór źródeł

– materiał pokonferencyjny Nasi w Sejmie i Senacie – Obywatelski Klub Parlamentarny 25 lat później

Następnie dyrektor Archiwum Prezydenta RP, Janusz Kuligowski, opowiedział o najważniejszych wydarzeniach z życia projektu „Archiwa Przełomu 1989–1991”, które nastąpiły po IV seminarium.

Na koniec głos zabrali: Agnieszka Piskorska, wicedyrektor Zespołu Szkół Społecznych nr 5 Społecznego Towarzystwa Oświatowego oraz Robert Kubaś, kierownik Archiwum Senatu. Podczas tego wystąpienia został przybliżony szczegółowo cel projektu Szlak Młodego Obywatela oraz zaprezentowano ideę witryny edukacyjnej.

Moderatorem części wstępnej seminarium był profesor Tomasz Nałęcz, doradca Prezydenta RP ds. historii i dziedzictwa narodowego.

Panel historyczny

W panelu historycznym, dotyczącym wkładu Polonii w walkę o Wolną Polskę w latach 80. XX wieku, moderatorem był wicemarszałek Senatu RP Jan Wyrowiński.

Wystąpienie dotyczące wspomnień przemian lat 80. i 90. XX wieku zza polskiej granicy pana Władysława Zachariasiewicza, ze względu na stan zdrowia mówcy, zostało odczytane przez wicedyrektora Biura Analiz i Dokumentacji Romualda Łanczkowskiego. List nestora Polonii amerykańskiej skierowany do uczestników seminarium dostępny poniżej.

Następnie zostały wygłoszone pozostałe z tej części panelu referaty:

– Kulturotwórcza i polityczna rola archiwów polskich poza krajem prof. dr. hab. Rafała Habielskiego z Uniwersytetu Warszawskiego

– Partycypacja Polonii w wyborach krajowych w 1989 roku dr Magdaleny Lesińskiej z Uniwersytetu Warszawskiego

– Emigracja jako doświadczenie w relacjach ludzi „ Solidarności” dr. hab. Dariusza Dobrzańskiego z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Panel archiwalny, część pierwsza

W panelu archiwalnym moderatorem pierwszej części dotyczącej głosu z zagranicy oraz naukowych ośrodków polonijnych i ich zbiorów doby przełomu był dr Rafał Leśkiewicz, dyrektor Biura Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN.

Wystąpili wówczas:

–Andrzej Mietkowski, Polskie Radio, Mówi Radio Wolna Europa

– ks. dr Robert Czarnowski, dyrektor Archiwum Polskiej Misji Katolickiej we Francji

– Olga Topol, Instytut Józefa Piłsudskiego w Londynie

– dr Anna Buchmann, dyrektor Muzeum Polskiego w Rapperswilu

– dr Anna Ziemlewska, zastępca dyrektora Stacji Naukowej Polskiej Akademii Nauk w Wiedniu

– Stefan Władysiuk, Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Biblioteka Polska im. Wandy Stachiewicz

– dr Iwona Korga, dyrektor wykonawczy Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce

– Arkadiusz Kazimierski, Biblioteka Marjanczyków Polskiej Fundacji Kulturalnej w Clark

– dr Gosia Klatt, Uniwersytet w Melbourne

– Henryk Sikora, były działacz opozycji antykomunistycznej

– Maria Albers, Centrum Badań Historycznych Polskiej Akademii Nauk w Berlinie

Panel archiwalny, część druga

W tym samym panelu, ale w drugiej już jego części dotyczącej instytucji i inicjatyw w Polsce wskrzeszających pamięć i źródła do dziejów emigracji polskiej, moderatorem został dr Wojciech Kulisiewicz, dyrektor Biblioteki Sejmowej.

Odnieśli się do tego zagadnienia:

– senator Andrzej Person, przewodniczący Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą

– dr Andrzej Biernat, zastępca Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych

– dr hab. Mirosław Supruniuk, kierownik Archiwum Emigracji w Bibliotece Uniwersyteckiej w Toruniu

– Olga Blumczyńska, Muzeum Emigracji w Gdyni

– Bartłomiej Kowal, Biblioteka Narodowa, Pracownia Bibliografii Poloników Zagranicznych

Po ostatnim wystąpieniu nastąpiła ożywiona dyskusja, w której wziął udział marszałek Senatu RP Bogdan Borusewicz. Podkreślił wagę projektu „Archiwa Przełomu 1989–1991” oraz gromadzenie materiałów, które będą kiedyś stanowiły ważne źródło historyczne dla przyszłych obywateli.

Seminarium podsumował i zakończył wicemarszałek Senatu RP Jan Wyrowiński.

Koncert

Następnie wszyscy goście zostali zaproszeni do wspólnego zdjęcia, po którym wzięli udział w koncercie „Solidarność znaczy razem iść do celu”, na którym zaprezentowano piosenki z okresu zrywu narodowego lat 80. Zostały wykonane następujące utwory:

– Przyjaciół nikt nie będzie mi wybierał – Andrzeja Garczarka

– Modlitwa o wschodzie słońca – Jacka Kaczmarskiego, Przemysława Gintrowskiego i Zbigniewa Łapińskiego

– Piosenka dla córki – Macieja Pietrzyka

– Mury – Jacka Kaczmarskiego

– Najpiękniejsza w klasie robotniczej – Jana Zwoźniaka

– Ostatnia szychta w kopalni „Piast” – Jana Krzysztofa Kelusa

– Pieśń o śnie – Przemysława Gintrowskiego

– Żeby Polska była Polską – Jana Pietrzaka

– Ballada o Janku Wiśniewskim – Krzysztofa Dowgiałło

– Moja Litania – Leszka Wójtowicza

– Solidarność – Marka Grechuty

Piosenki wykonywali: Adam Tkaczyk, Zbigniew Murawski, Jacek Michalak, Adam Rakowski.

Koncert został zilustrowany prezentacją fotografii ze zbiorów osób prywatnych zgromadzonych w Archiwum Senatu.

Informację opracowała Lena Remisz, Kancelaria Senatu